Zmiany w WPR od 2028 roku
Komisja Europejska przedstawiła propozycje nowego budżetu Unii Europejskiej na lata 2028–2034 oraz zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej. Wywołało to wiele emocji wśród rolników. Dlaczego? Bo choć cały budżet UE ma wzrosnąć do rekordowych 2 bilionów euro, to rolnictwo otrzyma mniej pieniędzy niż do tej pory.
Mniejszy budżet na dopłaty
Obecny budżet WPR na lata 2021-2027 wynosi ok. 387 miliardów euro. Komisja Europejska proponuje, by od 2028 roku ta kwota wynosiła już tylko 300 miliardów euro i była przeznaczona na dopłaty bezpośrednie i zapewnienie dochodów (czyli płatności bezpośrednie, działania na rzecz klimatu i środowiska, płatności dla małych gospodarstw i młodych rolników, płatności ONW czy też niektóre inwestycje). Warto dodać, że zdaniem ekspertów, aby utrzymać siłę nabywczą z 2020 roku budżet na płatności powinien wynosić minimum 482,5 mld euro.
Czytaj także:
Jak będzie wyglądać budżet po 2027 roku? Otóż I filar WPR, czyli dopłaty bezpośrednie, zostaje utrzymany. Nadal mają one wynosić ok. 300 miliardów euro. Ale wprowadzone zostaną drastyczne limity dopłat:
- maksymalnie można będzie dostać 100 000 euro rocznie
- dopłaty powyżej 20 000 euro będą stopniowo zmniejszane:
- 25% obniżki od 20 000 do 50 000 euro
- 50% obniżki od 50 000 do 75 000 euro
- 75% obniżki między 75 000 a 100 000 euro
W przeszłości państwa same decydowały, czy te limity stosować. Teraz KE chce, by były obowiązkowe.
Likwidacja II filaru
Znika natomiast dotychczasowy II filar WPR, czyli dotacje na rolnictwo i na modernizację gospodarstw. Wynosił on 90 miliardów euro i teraz ma trafić do ogólnego unijnego funduszu, który będzie dzielony także na inne cele – takie jak polityka regionalna, działania klimatyczne czy obronne. Oznacza to, że rolnicy będą musieli konkurować o te pieniądze z innymi sektorami, np. z samorządami czy przemysłem. Każdy kraj sam zdecyduje, na co wyda te środki.
To dla rolników szczególnie niepokojąca zmiana. Bez wyraźnego wsparcia finansowego może dojść do przyspieszonej koncentracji gospodarstw z rynku będą wypadać mniejsze i średnie gospodarstwa, których nie stać na inwestycje w nowoczesne technologie.
Inne spojrzenie na sprawę II filara ma polskie ministerstwo rolnictwa. Twierdzi ono, że choć II filar WPR znika, to kraje członkowskie same będą decydować, na co przeznaczyć środki. I wtedy część zadań, które wcześniej były finansowane z WPR, dostanie wsparcie z innych unijnych funduszy.
Resort tłumaczy, że na przykład infrastruktura na wsi (drogi, wodociągi, internet) będzie mogła być finansowana z Polityki Spójności, szczególnie w biedniejszych regionach, takich jak tereny po PGR-ach. A z kolei inwestycje w rolnictwie (np. nowe technologie, przetwórstwo) mogą dostać pieniądze z Europejskiego Funduszu Konkurencyjności.
To zdaniem resortu rolnictwa da Polsce większą elastyczność co do sposobu finansowania działań na rzecz rozwoju obszarów wiejskich.
300 tysięcy euro dla młodych rolników ale bez dopłat dla emerytów
KE chce położyć większy nacisk na zmianę pokoleniową w rolnictwie. Państwa członkowskie mają być zobowiązane do tworzenia strategii wspierania młodych rolników. Proponowane wsparcie to m.in.:
- dopłaty inwestycyjne do 300 000 euro,
- premie przy przejmowaniu gospodarstw,
- a od 2032 roku – brak dopłat dla rolników na emeryturze, co ma zachęcić do przekazywania gospodarstw młodszym.
Zmiany w GAEC
Komisja zapowiada, że po 2028 roku państwa same będą decydować o warunkach, jakie muszą spełniać rolnicy, by dostać dopłaty. Dziś obowiązują unijne normy środowiskowe (tzw. GAEC), które są częścią „warunkowości”. Po reformie mają pozostać tylko minimalne wymogi, a reszta zależeć będzie od krajów członkowskich.
To może oznaczać większą swobodę dla rządów, ale też duże różnice w przepisach między krajami UE, co może zaburzyć konkurencję na wspólnym rynku.
Co to wszystko znaczy dla rolników?
Podsumujmy zmiany:
Co zostaje:
- dopłaty bezpośrednie (I filar) – choć z ograniczeniami i możliwymi cięciami dla większych gospodarstw
- wsparcie dla młodych rolników – w formie premii i inwestycji
Co znika:
- II filar WPR – pieniądze na modernizację rolnictwa, inwestycje i rozwój wsi będą w puli ogólnej, razem z wydatkami na obronność, rozwój regionalny i działania klimatyczne
Co się zmienia:
- więcej decyzji będzie należeć do państw członkowskich
- większa konkurencja o środki z budżetu UE
- o warunkach ubiegania się o dopłaty (GAEC) zdecydują same państwa, co zwiększa ryzyko nierówności między nimi
Teraz zarówno Parlament Europejski, jak i państwa członkowskie UE muszą zająć stanowisko w sprawie propozycji Komisji Europejskiej. Członkowie Komisji Rolnictwa w Parlamencie Europejskim ostro skrytykowali plany wobec WPR.
oprac. Kamila Szałaj, na podst. Konstantin Kockerols/topagrar.com
